Droge ogen: een aandoening met grote impact

Hoi Jelle Vehof! Kan je wat meer over jezelf vertellen? 

Ik ben Jelle Vehof, en ik ben oogarts en epidemioloog. Ik werk klinisch in mijn eigen kliniek (Droge Ogen Kliniek Nederland) en ben als epidemioloog verbonden aan de afdelingen oogheelkunde en epidemiologie van het UMCG en aan King’s College London, een universiteit in Engeland. Ik heb mijn opleidingen tot basisarts, epidemioloog en oogarts in het UMCG gedaan. Mijn onderzoek gaat over de aandoening droge ogen.
 

Wat houdt dat in ‘droge ogen’?

Dat is een veelvoorkomende aandoening waarbij mensen klachten van droogte, irritatie en zandgevoel aan de ogen ervaren. Dit hangt samen met een tekort of een te slechte kwaliteit van de tranen op het oog. 

Ongeveer 10% van de bevolking in Nederland heeft last van droge ogen. Er zijn geen goede behandelingen beschikbaar waardoor de aandoening vaak levenslang aanwezig blijft. De aandoening heeft erg veel impact op de kwaliteit van leven van mensen, zowel fysiek als geestelijk en sociaal. Meer inzicht in oorzaken van de aandoening (bijvoorbeeld door ziektes, omgevingsfactoren zoals type baan, bepaald medicatiegebruik of bepaalde genen) helpt om de behandeling van deze aandoening vooruit te helpen. 
 

Waarom is dit onderzoek belangrijk voor je?

In mijn opleiding tot oogarts 10 jaar geleden zag ik dat oogartsen relatief weinig interesse hebben in deze aandoening. Dit komt onder andere omdat klachten van patiënten heel slecht samenhangen met objectieve afwijkingen bij het oogonderzoek, en omdat mensen er zelden blind van worden, dus de ernst wordt helaas laag ingeschat. Ik zag eveneens dat er nog heel erg weinig bekend was over de aandoening en dat behandelopties beperkt zijn, terwijl de aandoening erg veel voorkomt en een enorme impact heeft op patiënten. Ik merkte dat patiënten zich vaak onbegrepen voelden. Dit motiveerde mij erg om deze kwetsbare groep verder te helpen.
 

Hoe hebben onze deelnemers aan je onderzoek bij kunnen dragen?

We hebben met een vragenlijst bij alle volwassenen droge ogen klachten en een klinische diagnose en behandeling van droge ogen in het verleden uitgevraagd. Daarnaast verzamelen we bij een deel van deze deelnemers ook traanvocht voor verder onderzoek en kijken we naar de hoeveelheid traanproductie. Deze gegevens kunnen we dan weer koppelen aan alle andere gegevens binnen Lifelines, zoals medicatiegebruik, bepaalde bloedwaarden, genetische data en vragenlijsten over andere aandoeningen.

Wat heeft hun bijdrage opgeleverd?

We zijn nog volop bezig met het publiceren van allerlei studies, maar we hebben ook al veel gepubliceerd. Zo hebben we bijvoorbeeld 52 aandoeningen weten te ontdekken die samengaan met een verhoogd risico op droge ogen. Belangrijke groepen zijn auto-immuun aandoeningen zoals reuma, psoriasis en sarcoïdose en andere pijnaandoeningen zoals spastische darmsyndroom, fibromyalgie en artrose. We zagen ook dat droge ogen veel vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen. Bepaalde beroepen gaan gepaard met meer droge ogen, zoals bouwvakkers en beroepen met veel schermgebruik. Actieve beroepen en beroepen in de buitenlucht waren weer beschermend, zoals boeren, schoonmakers en verzorgenden. We hebben ook gekeken naar medicatiegebruik en de invloed op droge ogen klachten. Veel medicijnen bleken samen te hangen met een duidelijk verhoogde kans op droge ogen klachten, zoals maagzuurremmers, glaucoomoogdruppels en methylfenidaat.

Een opvallende bevinding was dat jongeren ook veel klachten hebben van droge ogen, bij mannen waren twintigers zelfs de groep met de meeste klachten. Vroeger dacht men dat droge ogen met name alleen bij oudere mensen voorkomt. We zijn nu aan het onderzoeken waar deze klachten bij jongeren vandaan komen. Een van de verklaringen is mogelijk het vele schermgebruik van jongeren. In de toekomst kunnen we binnen Lifelines deze jongeren ook volgen en kijken hoe hun klachten zich ontwikkelen.

Ook vonden we dat slaapproblemen erg veel voorkomen bij mensen met droge ogen. Bijna 1 op de 2 mensen met vaak droge ogen klachten slaapt slecht. We hebben net een studie afgerond naar algemene kwaliteit van leven bij mensen met droge ogen. Het blijkt dat de aandoening qua impact niet onderdoet voor aandoeningen zoals reuma en COPD. De impact is dus enorm, zowel op lichamelijk als mentaal vlak. 

Er zitten nog veel meer studies in de pijplijn. We willen de deelnemers de komende decennia volgen en kijken welke factoren invloed hebben op het opkomen en verdwijnen van droge ogen klachten. We zijn ook bezig met een grote studie waarbij we genen proberen te ontdekken die het ontstaan van droge ogen kunnen verklaren. Dit geeft meer duidelijkheid over mechanismen waarom de ene persoon droge ogen krijgt en de ander niet. Dit helpt mogelijk ook nieuwe behandelingen te ontwikkelen. Daarnaast stort een PhD-student van mij zich volledig op de invloed van dieet op droge ogen. Er zijn namelijk aanwijzingen dat dieet een rol heeft bij het ontstaan van de aandoening, zoals teveel alcohol of cafeïne, en te weinig inname van omega-3 vetzuren.

Wat betekent dit nu voor onze deelnemers en wellicht voor de maatschappij?

Door de studies binnen Lifelines krijgen we veel meer inzicht in risicofactoren en risicogroepen van droge ogen. Het wegnemen of aanpassen van deze risicofactoren kan patiënten helpen.

Ook hebben we duidelijk kunnen aantonen hoeveel impact de ziekte op het leven van mensen heeft. Dit is belangrijk om meer aandacht voor de aandoening te krijgen. Patiënten krijgen dan erkenning voor hun klachten en voelen zich meer begrepen. Hopelijk leidt dit ook tot meer aandacht en interesse bij behandelaars.