Nierschade effectief opgespoord door thuistest, o.a. dankzij eerder Lifelines-onderzoek

Onderzoek naar het vroeg opsporen van nierschade met een eenvoudige urinetest blijkt succesvol. “Dit is een belangrijke stap in de richting van bevolkingsonderzoek naar nierschade”, aldus Ron Gansevoort, hoogleraar Nierziekten van het UMCG. Samen met collega-onderzoekers publiceert hij vandaag de onderzoeksresultaten van deze studie in het prestigieuze wetenschappelijk magazine The Lancet. Uit eerder onderzoek onder deelnemers van PREVEND en Lifelines was al gebleken dat teveel eiwit in de urine een signaal is van nierschade. 

Nierschade die onbehandeld blijft kan later tot nierfalen én hart- en vaatziekten leiden, met vaak ernstige gevolgen. Nierschade wordt vaak pas veel te laat ontdekt, omdat de meeste mensen pas klachten krijgen als hun nierfunctie gedaald is tot onder de 25%. Dan is de nierschade inmiddels onomkeerbaar en zijn er vaak ook hart- en vaatziekten ontstaan.  

Vroeg opsporen van nierschade (vóórdat er klachten en complicaties zijn) is dus essentieel. Als de nierschade op tijd ontdekt wordt, is er met aanpassing van de leefstijl en medicatie veel schade aan zowel nieren als hart en vaten te voorkomen. Dat is goed voor de patiënt, maar ook voor de hele samenleving. Zo’n 1.7 miljoen Nederlanders heeft chronische nierschade. Veel van deze mensen overlijdt aan hart- en vaatziekten en 18.000 mensen moeten uiteindelijk dialyseren of krijgen een niertransplantatie. Het is daarmee een grote kostenpost binnen de gezondheidszorg.

Wat je niet weet kun je niet behandelen

Onderzoekers van het UMCG hebben in dit Niercheck onderzoek samen met het Amphia ziekenhuis, de gemeente Breda en huisartsen en laboranten in de regio gekeken naar geschikte methoden voor die vroege opsporing. Een eenvoudige thuistest, waarbij de deelnemer thuis wat  urine verzamelt in een buisje en vervolgens dit buisje opstuurt naar een laboratorium, bleek heel effectief. Zo’n 60% van de aangeschreven personen deed mee aan het onderzoek. Bij 3,3% werd teveel eiwit in de urine gevonden, waarop zij uitgenodigd werden voor vervolgonderzoek. Bij een flink deel van hen werden afwijkingen gevonden, die nog niet gediagnostiseerd waren, terwijl zij wel goed te behandelen zijn.

Loyale Groningers, betrokken Brabanders

Veel van de kennis over de waarde van eiwit in de urine als ‘marker’ van nierschade komt rechtstreeks voort uit UMCG-onderzoek met PREVEND- en Lifelinesdeelnemers. Inmiddels wordt eiwitverlies wereldwijd gebruikt als indicator van nierschade en zijn onderzoeks- en behandelrichtlijnen hierop aangepast. Eiwitverlies in de urine is dan ook door de Wereldgezondheidsorganisatie onderdeel gemaakt van de definitie van nierziekten. Deze kennis is rechtstreeks te danken aan de medewerking van loyale Groningers, waarvan er vele duizenden al 25 jaar lang trouw deelnemen aan wetenschappelijk onderzoeken van PREVEND en Lifelines. 

Het Niercheck onderzoek  is uitgevoegd in de stad Breda, waar 15.000 inwoners van 45 tot 80 jaar oud gevraagd werden om de urinetest thuis uit te voeren. Een grote meerderheid van hen nam deel aan het onderzoek. Samen met het Amphia ziekenhuis in Breda en huisartsen en laboratoria in de regio werden de thuistests geanalyseerd en werd aan deelnemers die inderdaad teveel eiwit in de urine hadden, vervolgonderzoek en behandeling aangeboden. 

Stappen richting bevolkingsonderzoek

Het Niercheck onderzoek laat niet alleen zien dat de Nederlandse bevolking graag meedoet aan een eenvoudige thuistest op nierproblemen, ook tonen de eerste resultaten van het onderzoek naar de kosteneffectiviteit van de screening dat de medische winst kan worden behaald tegen acceptabele kosten. Om nog meer gezondheidswinst te behalen, bundelen al deze partijen in het najaar van 2023 opnieuw de krachten in vervolgonderzoek. Hiervoor is door oa NWO een grote subsidie van bijna 10 miljoen beschikbaar gesteld. Het uiteindelijke doel is om na te gaan of dit tot een landelijk bevolkingsonderzoek kan leiden, bijvoorbeeld door de urinetest te combineren met het bestaande Bevolkingsonderzoek Darmkanker. Urine en ontlasting worden dan samen naar het laboratorium gestuurd om zo nierziekten en darmkanker op te sporen.

Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door subsidies van de Nierstichting, Health~Holland, Topsector Life Sciences & Health van het ministerie van Economische Zaken. 

Het volledige artikel dat vandaag werd gepubliceerd in The Lancet is hier te lezen.