Senegal. Daar zou Jackie Dekens in april eigenlijk naartoe gaan. Maar toen kwam de coronacrisis. Lang heeft de projectleider van Lifelines NEXT niet getreurd. Want enerverend was de reis die daarop begon. Jackie kreeg namelijk de kans om het opstellen van de vragenlijst te coördineren van het Lifelines Corona-onderzoek. De lijst die (twee-) wekelijks door zo’n 45.000 mensen wordt ingevuld en de gezondheid en het welzijn van Noord-Nederland in coronatijd in kaart brengt. Jackie vertelt hoe de vragenlijst tot stand kwam en wat corona met haar persoonlijk heeft gedaan.

Jackie herinnert zich nog goed het briefje dat initiatiefnemers Lude Franke (hoogleraar Genetica UMCG), Jochen Mireau (wetenschappelijk directeur Aletta Jacobs School of Public Health) en Marike Boezen (hoogleraar epidemiologie UMCG) haar vlak na de uitbraak van het coronavirus spreekwoordelijk in de hand drukten. “Het was een ‘boodschappenbriefje’ met daarop vragen als: ‘hoe voel je je? welke fysieke klachten ervaar je? hoe gaat het thuis? Het soort vragen dat de kern moesten gaan vormen van het Lifelines Corona-onderzoek. Mij werd gevraagd om op basis van dit briefje een vragenlijst te maken.”

Van boodschappenbriefje naar vragenlijst

Het bleek het begin van een intense reis. Die begon met het bevragen van collega’s in het UMCG en de Rijksuniversiteit Groningen en leidde via de afdeling Gezondheidswetenschappen van het UMCG naar Frankrijk en Denemarken. Landen die in samenwerking met die afdeling reeds vragenlijsten over het coronavirus hadden opgesteld. “We hebben die en andere varianten goed bestudeerd. In eigen land legden we contact met bijvoorbeeld RIVM en Trimbos en vroegen we collega’s in andere ziekenhuizen wat zij dé vraag vonden om te monitoren in coronatijd. Binnen tien dagen stond de vragenlijst klaar.”

Jackie stak al haar energie in de bouw van de vragenlijst. “Ik werkte van maandagochtend 9 uur tot vrijdagmiddag 17 uur en kwam mijn kamer niet uit. Maar het was en is het zo waard. Ik bedoel: 45.000 mensen die (twee-) wekelijks onze vragenlijst invullen. Dat is toch geweldig? Ik ben er trots op wat dit onderzoek teweeg brengt. De Corona Barometer. De actie Crowdfunding tegen Corona. Zoveel mensen zijn betrokken of voelen zich betrokken bij dit onderzoek!”

Leren van de coronacrisis

Jackie is ervan overtuigd dat de informatie die uit het Lifelines Corona-onderzoek volgt, van grote waarde is. Nu maar ook in de toekomst. “We komen nu al zoveel te weten over hoe het virus zich gedraagt in Noord-Nederland. Maar ook over de vraag of genen en de omgeving waarin je verkeert een rol spelen bij het krijgen van COVID-19. Ook de sociaalpsychologische en economische impact van de coronacrisis komen in beeld. Dat helpt ons om beter op een volgende coronagolf te kunnen anticiperen. Want die komt er. Ik geloof niet in een toekomst zonder corona. Maar ik kijk wel met vertrouwen vooruit.”

De coronacrisis bracht Jackie niet alleen een prachtig project, maar ook nieuwe kansen voor ‘haar’ Lifelines NEXT; een groot onderzoek naar het verloop van de zwangerschap en de gezondheid van moeder en kind. Circa 1.500 zwangere Noord-Nederlandse vrouwen worden voor dit onderzoek vanaf de derde maand van de zwangerschap gevolgd. Daarnaast wordt er gekeken naar de gezondheid van de baby in het eerste levensjaar. Jackie leidt dit project.

NEXT step voor Lifelines NEXT

“Lifelines NEXT is wereldwijd uniek wat betreft de verscheidenheid aan data en lichaamsmaterialen die we verzamelen én dat we dat in de eerste 2 levensjaren van het kindje zo’n tien keer doen. We verzamelen bloed, ontlasting en moedermelk. Materialen waaruit we al zoveel kunnen leren over wat de moeder aan haar kind meegeeft. Daarbij nemen we vragenlijsten af die heel veel informatie opleveren over hoe de moeder zich voelt, hoe de baby zich ontwikkelt en over de rol van omgeving, gezin en werk daarbij. We kunnen veel verbanden ontdekken dankzij al deze gegevens.”

Het succes van het Lifelines Corona-onderzoek heeft ook Lifelines NEXT sterker op de kaart gezet. “Het aantal moeders dat zich aanmeldt, zit echt in de lift. Het mooie is dat zij, en ook de vaders, de mogelijkheid krijgen om in te stromen bij Lifelines. Daarmee verjongen we de deelnemersgroep. Dat is heel waardevol want ook Lifelines vergrijst. Deelnemers van NEXT ontvangen ook de corona-vragenlijst. De lijst is voor NEXT zelfs iets uitgebreid, waardoor we informatie over de gezondheid en het welzijn van het hele gezin in coronatijd in één klap te pakken hebben. Er valt nu zoveel op zijn plek!”

Een kleine wereld

Zoveel is duidelijk: corona heeft Jackie’s werk behoorlijk veranderd. En haarzelf ook. “Ik ben persoonlijk niet direct geraakt door corona. Dierbaren zijn nog niet ziek geweest. Ik heb geen kinderen die ik les moet geven. Maar natuurlijk heb ik zorgen gehad. Mijn man werkt in het ziekenhuis en op den duur vroegen we ons echt wel af waar deze crisis heen zou gaan. Maar ook wat deze crisis zou doen met oudere mensen in onze omgeving. De voormalige oppas van mijn kinderen bijvoorbeeld. Ze kon niet volgens het wekelijks gebruik op bezoek komen. Ik sprak uit dat ik daar achter stond uit bezorgdheid over haar gezondheid. Hoe erg het ook was voor haar. En dat ik écht niet zonder haar kan. Het mooie is dat deze tijd je uitnodigt om dat uit te spreken. Dat je iemand echt niet wilt zien omdat je hem of haar nodig hebt.”

Jackie ervaarde het als een zegen dat haar wereld door de lockdown even heel klein werd. “Ik heb genoten van de tijd voor mezelf. Elke avond ging om 18 uur de laptop uit en dan was het hollen naar het Stadspark. Ik heb de mooiste blauwe luchten gezien. Ik heb de natuur in stilte ervaren en gezien hoe zich de mooiste bloemen ontvouwden. Ik heb boeken gelezen, de mooiste podcasts geluisterd en stilgestaan bij wat isolatie voor jezelf kan betekenen. Maar ook welke stappen je kan zetten als samenleving.” Niet in de laatste plaats heeft deze tijd wat Jackie betreft aangetoond hoe belangrijk de rol van wetenschap is. “Dat onze regering politieke beslissingen in coronatijd baseert op wetenschappelijke inzichten, maakt me heel trots.”